جریان معکوس وام در بنگاه ها - دانلود باران

به گزارش دانلود باران، درحالی که سهم بنگاه های کوچک و متوسط در 48 اقتصاد منتخب از کل تسهیلات بانکی از 13 تا 81 درصد متغیر است و نسبت مطالبات غیرجاری آن ها در بیشتر این کشور ها پایین است،، اما آنالیز این آمار نشان می دهد در ایران سهم این بنگاه ها با توجه به اشتغال زایی مناسب از کل تسهیلات پرداختی 6 درصد است که حتی در مقایسه با ترکیه که سهم 3/ 32 درصدی دارد، بسیار کمتر است. سهم این بنگاه ها از تسهیلات بانکی در کره جنوبی و چین 81 و 65 درصد است.

جریان معکوس وام در بنگاه ها

فرایند ها و سیاست های تامین مالی برای بنگاه های کوچک و متوسط در 48 اقتصاد منتخب توسط سازمان همکاری های مالی و توسعه (OECD) طی بازه زمانی 2007 تا 2018 آنالیز شد. نسخه سال 2020 این گزارش نشان می دهد در سال 2018، افزایش استفاده از طیف متنوعی از ابزار های تامین مالی جایگزین توسط بنگاه های کوچک و متوسط از جمله ابزار های مبتنی بر دارایی، استفاده از عملیات مالی جایگزین به صورت آنلاین و سرمایه گذاری خطرپذیر، استمرار یافته است.

این گزارش همچنین نشان می دهد فرایند های اقتصاد کلان و همچنین تنگ تر شدن شرایط اعتباری ممکن است در بعضی کشور ها بر وام دهی به بنگاه های کوچک و متوسط تاثیر داشته باشد. علاوه براین، همه گیری دنیای ویروس کرونا، اثرات سریع و ژرفی را ایجاد می نماید که این امر بر تعدادی از شاخص های مالی بنگاه های کوچک و متوسط اثرگذار خواهد بود.

معاونت آنالیز های مالی اتاق تهران در گزارشی تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط در 48 اقتصاد منتخب را که توسط سازمان همکاری های مالی و توسعه (OECD) طی بازه زمانی 2007 تا 2018 آنالیز و ارزیابی شده است، منتشر کرد. در این مطالعه متغیر هایی مانند بدهی، سرمایه، تامین مالی مبتنی بر دارایی، چارچوب تامین مالی برای بنگاه های کوچک و متوسط و کارآفرینی ارزیابی و با اطلاعاتی مربوط به تقاضا و تحولات اخیر در ابتکارات عمومی و خصوصی برای پشتیبانی از تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط تکمیل شده است. آنالیز این متغیر ها در قالب یک چارچوب جامع، امکان ارزیابی احتیاج های تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط را برای سیاست گذاران و سایر ذی نفعان فراهم می نماید. همچنین ارزیابی این متغیرها، ابزار ارزشمندی را برای پشتیبانی از طراحی و ارزیابی سیاست ها و پایش نحوه اجرای اصلاحات مالی در زمینه دسترسی بنگاه های کوچک و متوسط به تامین مالی و شرایط آن ایجاد می نماید.

تحولات شارژ کوچک و متوسط ها

نسخه سال 2020 این گزارش نشان می دهد فرایند های اقتصاد کلان و همچنین تنگ تر شدن شرایط اعتباری، ممکن است در بعضی کشور ها بر وام دهی به بنگاه های کوچک و متوسط تاثیر داشته باشد. علاوه بر این، در سال 2018، افزایش استفاده از طیف متنوعی از ابزار های تامین مالی جایگزین توسط بنگاه های کوچک و متوسط در دستور کار قرار گرفته است. طبق ارزیابی ها، همراه با فرایند های بلندمدت، استفاده از روش های تامین مالی مبتنی بر لیزینگ و فاکتورینگ در بسیاری از کشورها، افزایش یافت و فاکتورینگ در سال 2018 شتاب گرفت. همچنین در سال 2018، استفاده از فعالیت تامین مالی جایگزین به صورت آنلاین، به طور میانگین 54 درصد افزایش یافت؛ گرچه اغلب از سطح کمی برخوردار بودند.

از سوی دیگر متوسط رشد سالانه ارزش سرمایه گذاری خطرپذیر بین سال های 2017 و 2018 حدود 30 درصد بود. همچنین پذیرش بنگاه های کوچک و متوسط در بازار سهام در سال 2018 نسبت به سال 2017 کاهش یافت؛ درحالی که از نظر بلندمدت، فعالیت ها همچنان در سطح بالایی قرار گرفته است. از سوی دیگر در سال 2018، وام های جدیدی که به بنگاه های کوچک و متوسط اعطا شد و هم مانده تسهیلات اعطایی به این گروه از بنگاه ها با رشد اندکی همراه بود؛ درحالی که میانگین دو متغیر مزبور، افت قابل توجهی را در این سال تجربه کرد. سهم بنگاه های کوچک و متوسط از کل وام های اعطایی در سال 2018 به طور متوسط در کشور های با درآمد بالا و متوسط کاهش یافت. افت مزبور ممکن است ناشی از استفاده بیشتر از ابزار های جایگزین تامین مالی در مقایسه با تامین مالی مستقیم توسط سیستم بانکی و متناسب با احتیاج این گروه از بنگاه ها بوده باشد.

وام های جدید

تغییر تدریجی راهنمایی تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از اعطای وام های کوتاه مدت به وام های بلندمدت در سال 2018 نیز همچنان ادامه داشته؛ به طوری که سررسید های بلندمدت از سررسید های کوتاه مدت در بیشتر کشور ها بیشتر بوده است. در سال 2018 بیش از نیمی از وام های اعطایی جدید به بنگاه های کوچک و متوسط با سررسید بیش از یک سال بوده است؛ درحالی که در سال 2008 کمتر از یک پنجم وام های اعطایی با سررسید بیش از یک سال بوده اند.

این تحولات در اعطای وام های بنگاه های کوچک و متوسط در شرایطی رخ داد که شرایط وام دهی از مطلوبیت بهتری برخوردار شد. وثیقه مورد احتیاج و نرخ عدم پذیرش درخواست وام در بیشتر کشور های مورد آنالیز کاهش یافت. در سال 2018 تاخیر در بازپرداخت تسهیلات تقریبا بدون تغییر و پایین تر از سطح پیش از بحران بود. در همین حال، تعداد ورشکستگی بنگاه های کوچک و متوسط هم در سال 2018 برای ششمین سال متوالی کاهش یافت؛ گرچه شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این فرایند ثابت بوده است. در همین زمان، مطالبات غیرجاری بنگاه های کوچک و متوسط در بیشتر کشور های مورد آنالیز، در سال 2018 افزایش یافت؛ درحالی که این مطالبات برای سایر گروه ها با کاهش همراه بود و در واقع در این سال، واگرایی بین بنگاه های کوچک و متوسط و بنگاه های عظیم زیاد شد.

درحالی که نرخ بهره در بیشتر کشور های با درآمد متوسط کاهش یافت، میانگین این نرخ در اقتصاد های با درآمد بالا خیلی کم رشد کرد. در نتیجه نرخ بهره بین بنگاه های عظیم و بنگاه های کوچک و متوسط در سال 2018 اندکی کاهش یافت. این مساله مطابق با نتایج آنالیز داده های اخیر بوده که بیانگر افزایش هزینه مالی در بعضی کشورهاست.

همچنین در گزارش اخیر OECD، لزوم توجه به تحولات سیاستی برای تسهیل دسترسی و تامین مالی بنگاه های کوچک از زمان بروز بحران مالی تا سال 2018، مورد تاکید قرار گرفته است. در پی بروز بحران مالی، سیاست گذاران در سراسر دنیا ابتکار عمل را برای سهولت دسترسی به ابزار بدهی تقویت کردند. سپس، تمرکز به سمت حمایت از زیرگروه های خاص از بنگاه های کوچک و متوسط که با چالش هایی برای تامین منابع مالی روبرو هستند، بهبود الزامات و اجرای سیاست های موجود و حمایت از بازار های سرمایه، معطوف شد.

سیر تحولات تامین مالی SME ها

خلاصه تحولات اخیر در حوزه سیاست تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط شامل چند مورد است.

اول: همچنان تضمین اعتبارات و تسهیلات گسترده ترین ابزار در اختیار دولت ها و نهاد های مالی خصوصی برای مقابله با شکست بازار در حوزه تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط است و در سال 2018 هم بر حجم ضمانت وام ها افزوده شد.

دوم: حمایت از ابزار های دارایی به وسیله کانال های گوناگونی توسعه یافته است و سیاست گذاران به دنبال افزایش دسترسی بنگاه های کوچک و متوسط به بازار های سرمایه هستند.

سوم: همچنین تحولات جدید شامل اجرای پروتکل های بانکی باز در چندین حوزه نظارتی است. به عنوان بخشی از این پروتکل ها، بانک ها باید به مشتریان خود اجازه دهند تا اطلاعات مالی خود را با سایر ارائه دهندگان مجاز به اشتراک بگذارند و به نوعی کنترل این موسسات را بر داده های مشتریان خود تضعیف نمایند.

چهارم: اقدامات حمایتی مالی برای فعال شدن بنگاه های کوچک و متوسط در بازار های خارجی در سال های اخیر معرفی و تقویت شده است. به طور خاص، توجه به گسترش دانش و استفاده از تامین مالی عمومی صادرات و ابزار های بیمه صادرات مورد توجه قرار گرفته است.

پنجم: دولت ها به طور فزاینده ای در حال استفاده از ابزار های آنلاین مانند هوش مصنوعی هستند تا از این طریق کارآفرینان و صاحبان مشاغل کوچک را در مورد اقدامات حمایتی عمومی متناسب با احتیاج های تجاری خود مطلع نمایند.

در شرایط فعلی، سیاست گذاران در سراسر دنیا اقدام به جلوگیری از اثرات همه گیری کووید-19 بر بنگاه های کوچک و متوسط می نمایند. اقدامات اشاره شده قبلی در شرایط مالی صورت می گیرد که عموما قبل از همه گیری کووید-19 برای بنگاه های کوچک و متوسط مطلوب بوده است؛ اما این اقدامات برای اینکه بنگاه های کوچک و متوسط بتوانند بدون مداخله دولت، با شوک های فعلی روبه رو شوند، کافی نیست.

بسیاری از این اقدامات با هدف ایجاد فرصت های شغلی مناسب برای مقابله با کمبود های نقدینگی موقتی، اما شدید ناشی از شیوع بیماری و اقدامات مهارشده در پاسخ به آن اجرا شده است. این موارد، شامل تعویق پرداخت مالیات، تامین اجتماعی، اجاره بها، پرداخت سود و پرداخت بدهی، پرداخت سریع تر برای قرارداد های تدارکات عمومی، ضمانت وام و اعطای وام مستقیم به بنگاه های کوچک و متوسط، یاری های مالی و یارانه ای است.

با توجه به چشم انداز اقتصاد کلان که به طور فزاینده ای بدبینانه است، دولت ها باید بسیار هوشیار باشند. OECD همچنان همراه با اثربخشی پاسخ های سیاستی، تاثیرات کوتاه مدت بیماری همه گیر کووید- 19 را از حیث در دسترس بودن منابع مالی به دقت زیر نظر خواهد گرفت. همچنین پیامد های بلندمدت را برای حمایت از دولت ها در انجام اقدامات مناسب برای بنگاه های کوچک و متوسط خود ارزیابی می نماید.

تصویری از شرایط تامین مالی بانکی در بعضی از اقتصاد های منتخب نشان می دهد، بین کشور های مورد آنالیز، سهم بنگاه های کوچک و متوسط از کل تسهیلات بانکی از حدود 13 درصد تا 81 درصد متغیر است. آنالیز نسبت مطالبات غیرجاری بنگاه های کوچک و متوسط در این کشور ها نشان می دهد این نسبت در بیشتر کشور های آنالیز شده، کم بوده و به عبارتی، بیشتر بنگاه های کوچک و متوسط به موقع نسبت به بازپرداخت تسهیلات دریافتی خود از بانک ها اقدام نموده اند.

نرخ بهره تسهیلات برای بنگاه های کوچک و متوسط در کشور های مورد آنالیز این گزارش از نرخ بهره تسهیلات برای بنگاه های عظیم به غیر از اتریش بیشتر بوده است. این نکته حائز اهمیت است که ارتباط مستقیمی بین نرخ تورم و نرخ سود بانکی وجود دارد؛ به طوری که در بیشتر کشور های مورد آنالیز نرخ سود برای دریافت تسهیلات بانکی از نرخ تورم بالاتر است. در ایران نیز در سال 98 سهم بنگاه های کوچک و متوسط از کل تسهیلات پرداختی بانک ها، حدود 6 درصد بوده که این مقدار نسبت به کشور های مورد آنالیز در این گزارش همچون ترکیه (3/ 32 درصد) بسیار کمتر است.

بر اساس داده های بانک مرکزی نسبت مطالبات غیرجاری برای تسهیلات ریالی و ارزی در سال 98 برابر با 9 درصد بوده که نسبت به سال 97، یک واحد درصد کمتر شده و بهبود یافته است. بر خلاف سایر کشورها، نسبت مطالبات غیرجاری به تفکیک گروه بنگاهی کوچک، متوسط و عظیم در ایران منتشر نمی گردد؛ اما درصورت فراهم شدن انتشار این اطلاعات توسط بانک مرکزی، اطلاعات در مورد تسهیلات پرداختی و نحوه وصول مطالبات بانک ها از بنگاه ها، شفاف تر خواهد شد.