داستان ها در ناداستان ها هم حضور دارند، جلد دوم در راه است - دانلود باران

به گزارش دانلود باران، خبرنگاران؛ فرشته نوبخت، نویسنده و منتقد ادبی در کتابِ کوچک -که در مدت زمانی کوتاه به چاپ دوم رسیده است- به چگونه نوشتن داستان می پردازد و فکرکردن به چراییِ نوشتنِ داستان را بهانه نوشتن این کتاب می داند.

نوبخت معتقد است که هر کسی که به داستان و نوشتن نقد داستان علاقه مند است، می تواند مخاطب کتابِ کوچک باشد و می گوید: من حتی می خواهم کمی پیش تر هم بروم و ادعا کنم که حتی کسانی که داستان خواندن برایشان بی معنا است و یا حوصله کمی برای مطالعه داستان دارند مخاطبِ بالقوه کتاب کوچک هستند. در ادامه این گفت وگو بیشتر از حال وهوای این کتاب و نقدهایی که بر کارگاه ها و کلاس های داستان نویسی وجود دارد، می خوانیم:

کتاب کوچک با زبانی روایی و داستان گونه به نوشتن و چگونه نوشتن می پردازد. چه شد که این سبک از نگارش را برای انتقال مفاهیم داستان نویسی انتخاب نموده اید؟

این شیوه یا به قول شما سبک که من اسمش را می گذارم نوشتن درباره نوشتنِ داستان، خیلی آگاهانه انتخاب نشد. یعنی این طور بگویم که از دلِ خودِ موضوع آمد. در کتاب هم اشاره ای کردم که اصلا بهانه نوشتن کتابِ کوچک، فکر کردن به چراییِ نوشتنِ داستان بود. موضوعی که مدت های زیادی فکرم را درگیر نموده بود. این که چرا داستان می نویسیم. یا چرا این همه میل به نوشتن داستان زیاد شده و خیلی از افرادی که تمایل به این کار دارند، چیزی برای نوشتن ندارند و فقط دوست دارند داستان بگویند. در حالی که اول باید داستانی باشد تا ما بخواهیم روایتش کنیم و همین میل موتور محرک خیلی از هنرجوها می شود برای این که بیایند سراغ نوشتن و تازه می فهمند که کار به این سادگی هم نیست.

این یک موضوع بود و مسأله دیگر کتاب هایی که در این زمینه وجود دارد و کم هم نیست. خب، در کلاس های داستان نویسی همواره این کتاب ها را به هنرجوها معرفی می کنم و حتی از آن ها برای تدریس استفاده می کنم. چیزی که در همه این کتاب ها وجود دارد تکرار تکنیک ها و توصیف و شرح مکانیکی عناصر داستان و چیزهایی از این دست است. آموختن این تکنیک ها خوب است و تا حدی ضروری، اما کافی نیست. اگر هنرجویی صرفا این تکنیک ها را یاد بگیرد، نمی تواند داستان بنویسد. عملا نمی تواند. یا حداقل نمی توانیم مطمئن باشیم که داستان خوبی خواهد نوشت. برای خودم به عنوان معلم اول این سوال پیش آمد و جستجو برای پیدا کردن جواب باعث نوشتن جستارهایی شد که بعضی از آن ها در این کتاب گرد آمده اند و بعضی دیگر را نیز در جلد دوم کتاب به زودی منتشر خواهم کرد.

با توجه به نوع بیان مفاهیم و عناصر داستان نویسی در این کتاب و سبک ارائه نسبتا متفاوت آن به دیگر آثار منتشر شده در این حوزه، مخاطب کتاب کوچک چه کسانی هستند؟

هر کسی که به داستان علاقه مند است، می تواند مخاطب این کتاب باشد. منظورم فقط داستان نویسی نیست؛ بلکه اگر کسی بخواهد داستان را بهتر بشناسد یا درباره داستان و ماهیتِ آن ها چیزی بخواند این کتاب می تواند یاری کوچکی به او باشد. کتاب کوچک راه کارهای ظریفی برای نوشتن نقد داستان ارائه می دهد و بنابراین دسته دیگری از مخاطبان این کتاب، می توانند کسانی باشند که علاقه به نوشتن نقد داستان دارند. من حتی می خواهم کمی پیش تر هم بروم و ادعا کنم که حتی کسانی که داستان خواندن برایشان بی معنا است و یا حوصله کمی برای مطالعه داستان دارند مخاطبِ بالقوه کتاب کوچک هستند.

در این کتاب آمده که داستان ها همه جا هستند، حتی جایی که دارند انکار می شوند؛ مثل تاریخ و لای اسناد و گزارش هایی که مدعی ارائه واقعیت های محض هستند. ناداستان ها مانند زندگی نامه چه جایگاهی در این میان دارند؟

داستان ها اتفاقا در زندگی نامه ها و ناداستان ها هم حضور دارند. بدون داستان هیچ روایتی وجود ندارد. فکر انسان به گونه ای است که هر پدیده ای را به وسیلهِ فهم داستان آن درک می نماید. اصلا معنا نتیجه یک واحد داستانی است. چیزی با چیزی رابطه برقرار می نماید و این رابطه معنایی را فراوری می نماید و این معنا باعث فهمیدن چیزها می شود. این خودش یک داستان است. ناداستان هم که شما اشاره فرمودید، داستانی درباره یک داستان است و تنها فرق آن با یک داستان ساختگی و تخیلی در واقعیت داشتن و مستند بودن آن است. برای همین ادعا می کنم که داستان ها همه جا حضور دارند حتی جایی که ما انکارشان می کنیم، مثل تاریخ. ما می گوییم تاریخ نمی تواند همه حقیقت را بیان کند. چرا؟ چون تاریخ نگار مجبور است دست به انتخاب بزند و گزینش کند و تاریخ را بنویسد. خب این همان کاری است که در داستان هم می کنیم. راوی چیزهایی را می گوید و چیزهایی را نمی گوید تا روایتی را که می خواهد بسازد. در ناداستان هم به همین شکل رفتار می کنیم چون ناگزیریم از انتخاب کردن، با این فرق که منبع ما خیال هنرمندانه نیست، بلکه وقایع و رخدادهای تاریخی هستند. گاهی حقیقت لای چیزهایی که حذف شده جا می ماند و این یعنی یک داستان که تنها خیال نویسنده است که می تواند آن را نجات بدهد. پس می بینیم که داستان ها همه جا هستند.

یکی از مسائلی که در حوزه انتشار کتاب های نقد ادبی و آموزش داستان نویسی وجود دارد، ترجمه ای بودن بیشتر آن هاست در حالی که نویسنده های داخلی معمولا تمایلی برای ورود به این حوزه و انتشار تجربیات کاربردی خود را ندارد. این مساله چقدر برای شما قابل توجه بوده است؟

دقیقا همین بحث ترجمه ای بودن و تکیه صرف بر تکنیک ها مدنظرم بود که در سوالات قبلی هم اشاره کردم. ما یک بحثی را داریم در حوزه های نظری که می گوییم هر نظریه ای وقتی کاربردی تر می شود که بتوانیم آن را بومی کنیم یا منطبق بر نیازهای خودمان کنیم. به هر حال تکنیک یک بحث است و کاربرد آن چیز دیگری است. این که نویسنده ما علاقه به ورود به این مباحث ندارد به نظرم کاملا طبیعی است. این بحث ها غالبا خشک و دانشگاهی هستند و با فضاهای خلق هنری تقابلات جدی دارند. برای من موضوع بیشتر علاقه شخصی است و بخشی از آن هم برمی شود به زمینه تحصیلات دانشگاهی ام که باعث شده چند سالی را روی مباحث این چنینی تمرکز داشته باشم و بعد از آن هم ارتباطم با هنرجوها و کشف حفره ها و کاستی ها موضوع کاربردی کردن تئوری ها را برایم جدی نموده است.

بسیاری بر این باورند که همان میزان که کارگاه های داستان نویسی موجب شکوفایی استعدادهاست، کلاس های داستان نویسی مخرب بوده و اغلب، نویسنده مطرحی از این کلاس ها معرفی نمی شود. تحلیل شما چیست؟

من قبلا هم در این باره صحبت نموده ام. خاطرم هست که چند سال پیش در مصاحبه ای کوتاه نظرم را درباره کارگاه های داستان نویسی گفته ام. اول بگویم که خودم از همین کارگاه ها آغاز کردم. اولین معلم من محمد بهارلو بودند و بعد البته راستا را به شکل آکادمیک ادامه دادم و برای همین تجربه ای که داشته ام می گویم که کارگاه نویسنده نمی سازد. همان طور که دانشگاه هنرمند و محقق نمی سازد. اگر شکوفایی بوده حتما زمینه های آن از قبل در هنرجو وجود داشته و کارگاه به این شکوفایی یاری نموده است. خیلی هم مهم است که مدرس کارگاه چه توانایی هایی داشته باشد و این توانایی البته ربطی ندارد به این که مدرس حتما خودش نویسنده خوبی باشد. خیر. آموزش و یاد دادن و تفهمیم مسائل موضوعی جدی است و هر کسی نمی تواند به خوبی از پس آن بربیاید. همان طور که هر کسی نمی تواند با رفتن به این کارگاه ها مطمئن باشد که نویسنده خواهد شد. به نظر من کارگاه ها باید باشند، چون ضرورتِ نوشتن، آموزش است و این را نمی توانیم منکر شویم. اما قبلش هنرجو بایستی در خودش توانایی و علاقه لازم را پیدا کند یا دست کم استعدادیابی شود.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران